Melchior
De Wolff

Gedenkseite für Melchior De Wolff

Melchior De Wolff was born on March 19, 1957 in Heemstede.

He was killed in Berlin on June 23, 2015.



A lungo sotto le coltri
Si strinse contro il petto la cera
Finché divenne molle e calda.
Sorse allora, e con dolce cura,
Con amorosa paziente mano
Ne ritrasse l’effigie viva
Dell’uomo che le stava nel cuore.
Come finì, gettò sul fuoco
Foglie di quercia, di vite e d’olivo,
E l’immagine, che si struggesse.
Si sentì morire di pena
Perché l’incanto era avvenuto,
E solo allora poté piangere.


For a long time under the covers
She clasped the wax against her breast
Till it was soft and warm.
Then she got up, and with great pains
And with a patient loving hand,
Portrayed the living image
Of the man she carried in her heart.
When she was done, she threw the effigy on the fire
With leaves of grapevine, olive and oak,
So it would be consumed.

She felt herself dying from the pain
Because the spell had worked.
Only then could she cry.

Primo Levi




Der Tod ist kein Ereignis des Lebens. Den Tod erlebt man nicht.
Wenn man unter Ewigkeit nicht unendliche Zeitdauer, sondern Unzeitlichkeit versteht, dann lebt der ewig, der in der Gegenwart lebt.
Unser Leben ist ebenso endlos, wie unser Gesichtsfeld grenzenlos ist.


Death is not an event of life. Death is not lived through.
If by eternity is understood not endless temporal duration but timelessness, then he lives eternally who lives in the present.
Our life is endless in the way that our visual field is without limit.

Ludwig Wittgenstein





Questi leggiadri odorosetti fiori
Fur già Ninfe e Pastori
Ed or de’miei pensieri
Son muti messaggieri.
Deh, mentre voi pietosa
Volgete gli occhi a la lor sorte ria,
Pietà vi mova de la doglia mia


These lovely and sweet-smelling flowers
Were once nymphs and shepherds,
And now they are the mute messengers
of my thoughts.
Nay, while you piteously
Observe their sorry fate,
may you have pity on my own pain.


Carlo Gesualdo






MELCHIOR DE WOLFF (1957-2015) door Jos Legrand

Het had een van de hoogtepunten van onze reis naar Berlijn moeten worden begin juli. We zouden elkaar ontmoeten, samen met onze vriendinnen, maar op de afgesproken momenten was er van Melchior geen spoor. Na thuiskomst gaf een emailwisseling klaarheid, geen twijfel over die overlijdensadvertentie, Melchior was niet meer. Vanmorgen is hij om 10:00 in het Duitse Stendal gecremeerd, na geruime tijd in de wacht te hebben gelegen, sinds hij op 23 juni mogelijk door medisch falen overleed. Bij leven zou hij er zich zeer over hebben opgewonden. Melchior de Wolff is meer dan de typemachineverzamelaar die enkelen van ons zich herinneren. Hij was zeer belezen, sprak vele talen waarvan zes vloeiend, en een van zijn vele talenten was dat hij was gezegend met een stalen geheugen. In de jaren ’80 won hij het populaire tv-spelletje ‘twee voor twaalf’ met gemak, en dat drie keer achtereen. Hij beschikte letterlijk en figuurlijk over encyclopedische kennis. Zijn voorliefde voor het typemachine-ijzer dateert al van zijn schooltijd. Het zou me niet verbazen als die passie was aangestoken door die van twee schrijvers waarmee Melchior de interesse in techniek en literatuur deelde, Rudy Kousbroek en Willem Hermans. Ook zij verzamelden typemachines. In 1988 sprak Kousbroek bij de opening van Scryption, museum voor schriftelijke communicatie in Tilburg, de machines van Hermans hebben er zelfs onderdak gevonden, totdat die collectie vorig jaar naar Gent verhuisde. Voor wie in die twee geïnteresseerd is, leze ‘Willem Frederik Hermans, Rudy Kousbroek en Ethel Portnoy – Machines en emoties’, dat nog niet zo lang geleden verscheen. Van ontzag voor Hermans was overigens geen sprake. In een artikel in de Volkskrant veegde Melchior de vloer aan met ‘De schrijfmachine mijmert gekkepraat’. Het begint zo: “Als een boek nog geen zestig pagina’s dik is, honderd gulden kost, en als het zevende woord van de openingszin al onmiddellijk een opmerkelijke spelfout bevat, dan kun je er donder op zeggen dat het verschenen is bij Thomas Rap, koopman in bedrukt papier te Amsterdam. / Als een dergelijk boek vervolgens nog eens bestaat uit een onafzienbare hoeveelheid vergissingen, onwaarheden en slagen in de lucht, en bovendien geschreven is door Willem Frederik Hermans, dan is er sprake van iets ongelooflijks.” Hermans was er niet het type naar, dat zulks zomaar liet passeren en reageerde een week later met ‘Lof en van harte beterschap voor De Wolff’. Toen in 1996 de machines van Hermans in Scryption waren uitgestald, schreef De Wolff in de Volkskrant een artikel ‘Ratelend en oorverdovend misverstand’, een eerbetoon. http://www.volkskrant.nl/archief/ratelend-en-oorverdovend-misverstandde-schrijfmachines-van-w-f-hermans~a443207/ Vanaf 1988 was Melchior de Wolff een tijdlang redacteur van KWBLKwartaalblad voor de schrijfmachineverzamelaar, waarvan hij de layout verzorgde. Hij had immers een computer, toen al, en verhielp zo enkele redactionele problemen. De kopij werd letterlijk bij hem aangeleverd, en hij haalde me dan bij het station op met z’n Citroën DS strijkijzer. Deed je daarvan de deur open, dan schalde Callas je tegemoet. Een dergelijk onthaal valt niet iedereen ten deel. De organisatie van twee verzamelaarsbijeenkomsten verzorgde hij, maar hij liet zich ook op andere KWBL-evenementen zien. Op een ervan, in Delft, hield hij een een prachtige voordracht over ‘Domme en slimme schrijfmachines’. Hij begon zo: “Een van de dingen die wij in deze ruimte gemeenschappelijk hebben, is het feit dat wij allemaal bij het horen van het woord Hammond niet in de eerste plaats denken aan een van de miserabelste uitvindingen uit de wereldgeschiedenis – het elektronisch orgel”, om daarna een lofzang op de Hammond typewriter te houden, en zo de domheid van het ontwerp van een minstens zo populaire andere machine uit de eerste decennia van de vorige eeuw nog grotesker te kunnen presenteren. “Bestaan er schrijfmachines speciaal voor linkshandigen ?”, vroeg hij retorisch. “Nee, zult u zeggen. Want er bestaan ook geen stofzuigers, slagroomkloppers, verlostangen en machinegeweren voor linkshandigen. Het maakt niet uit, iedere machine is zowel door links- als door rechtshandigen te gebruiken. Hoogstens zit bij de ene machine de regelverstelhaak links en bij de andere rechts, maar dat is toeval. / Toch is er tenminste één voorbeeld van een schrijfmachine waarbij de hele constructie erop wijst dat zij alleen maar bedoeld kan zijn voor linkshandige gebruikers. Het fijne werk, het precies uitselecteren van de lettertekens geschiedt links, terwijl het groffe werk rechts gebeurt. Ik heb het, dat was u al duidelijk, over de Mignon, een nogal infantiele machine, die ik zelf reken tot de speelgoedmachines, maar daarin sta ik geloof ik alleen.”. Daarmee was het nog niet voorbij: “Door een curieuze miskleun van de ontwerpers, en doordat de employés van de verkoopafdeling met krankzinnigheid waren geslagen, zijn er hele generaties opgegroeid met die stomme linkshandige Mignons. Iedereen die wel eens iemand heeft geobserveerd die op een Mignon zit te typen weet wat ik bedoel: het is een beetje stuntelig gedoe, de linkerhand maakt zoekende, halige bewegingen, en bij sommige mensen zie je dat ze ontredderd hun tong tussen hun lippen persen of ze voortdurend naar de wc moeten.” Voor de periodiek was het wel handig dat De Wolff slavische talen had gestudeerd; hij vertaalde voor het blad het lemma ‘Пuшyщі машuпы’ in de beroemde Brockhaus/Jefron ‘Entsiklopeditsjeski slovar’ van 1904 en schreef in de inleiding: “Geheel tegen de politiek van het Kwbl in, heb ik het Russische pisjoesjtsjaja masjina niet vertaald met het hier gebruikelijke ‘typemachine’, wat ik om diverse redenen een zeer lelijk woord vind, maar met het correcte ‘schrijfmachine’. Dat komt dichter bij het Russisch, dat als men het letterlijk zou vertalen ‘schrijvende machine’ betekent (het Russisch heeft, anders dan het Nederlands, niet zo’n rijke voorraad samengestelde zelfstandige naamwoorden: wasmiddel is in die taal ‘wassend middel’, een voordeur is een ‘naar buiten lopende deur en de enige uitzondering die me nu zo gauw te binnen wil schieten is vallende ziekte, dat in het Russisch gewoon ‘vallende ziekte’ is).” Melchior voelde zich vooral met gelijkgestemden verwant, getuige zijn vriendschap met Michael Zeeman, evenmin iemand van de middelmaat, en niks te benauwd voor de kleine confrontatie. Al in een vroeg stadium trok hij zijn eigen plan. Een aanbod voor een baan bij de Utrechtse Universiteit kort nadat hij was afgestudeerd, legde hij naast zich neer, werd redacteur van de Kunstbijlage in de Volkskrant, en kort daarop was hij in de weer als secretaris van de sectie letteren van de Rotterdamse Kunststichting. Hij was jurylid bij enkele vooraanstaande letterkundige prijzen. Zelf schreef hij artikelen over kunst en over literatuur, Piero della Francesca en Fernando Pessoa, over fotografen als Peter Martens, en hij schreef boeken, zoals een over Aleksandr Puškin. Het paste allemaal in zijn streven naar alomvattende kennis. Maar ineens was hij weg. Naar Londen, kort daarna Parijs. Nederland was hem te klein en te kleingeestig. ‘In Holland vond ik het steeds moeilijker uit te houden, en ook omdat ik beroepshalve iets heel anders was gaan doen, was de beslissing het barre vaderland te verlaten relatief eenvoudig uitvoerbaar.’, schreef hij me. Na de eeuwwisseling verhuisde hij naar Duitsland. Eerst naar Hamburg, daarna Berlijn. Daar leefde hij met de kunstenares Simone Mangos, die hij in Rotterdam had leren kennen, met wie hij tot het einde toe zou samenblijven. ’s Winters verbleven ze in Berlijn, het grootste deel van het jaar woonden ze in hun tweede, of liever hun eerste huis in Noord-Italië. Want ook Berlijn dreef hem uiteindelijk weer voort, maar zei hij: het is te doen. Hij verdiende de kost met consultancy, grote firma’s huurden hem in om hun bedrijf door te lichten. Zijn werk werd zeer op waarde geschat, naar een volgende klus hoefde hij nooit te solliciteren. Naast dat werk publiceerde hij nog altijd. Vorig jaar verscheen zijn boek over fotograaf en filmmaker Vojta Dukát. Melchior de Wolff was een πολυμαθής, en misschien wel de laatste van die universele mensen, vond hij, en zo zou hij zich ook graag herinnerd zien. Melchior modelleerde zich bewust naar dat renaissancistische ideaal, ofschoon hij afkerig was van de noodzakelijke atletische component van de ‘sprezzatura’, zoals geformuleerd door Baldassare Castiglione. Het had voor hem een punt van aandacht mogen zijn. En toch was er daarnaast nog altijd het kacheltje van het verzamelen van typemachines. Sinds zijn verhuizing naar Berlijn was zijn collectie deels verkocht, maar de laatste jaren schafte hij weer interessante machines aan. Zoals een Molle 3 ‘in zeer museale toestand’. Een Germania model 5, toch ook niet zo gangbaar, paste goed bij Standort Berlin. Daar kon hij licht geamuseerd bij kijken. We troffen elkaar in Maastricht als hij weer een klusje in de buurt had. Buurt was voor Melchior een rekbaar begrip. Een Indonesische resto aldaar had zijn speciale voorkeur, die mij overigens maar matig kon bekoren, maar hij was er lyrisch over. Hij greep wel de gelegenheid aan om dan boeken te bestellen bij Boekhandel De Tribune in Maastricht, gewoon en alleen, omdat die in zijn beleving een geweldige boekwinkel was. Melchior de Wolff was een bijzonder mens. Ik zal hem missen.